THÔNG ĐIỆP TỪ CÁC HỘI NGHỊ ASEAN NĂM 2010

Từ ngày từ 28 đến 30 tháng 10, tại Hà Nội đã diễn ra các Hội nghị cấp cao chính bao gồm Cấp cao ASEAN lần thứ 17 giữa các nhà lãnh đạo ASEAN; các cấp cao ASEAN+1 thường kỳ với các đối tác Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ và Nga; các cấp cao không thường kỳ với Australia, New Zealand và Liên Hợp Quốc; Cấp cao ASEAN+3 với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc; và Cấp cao Đông Á lần thứ 5.

Lần đầu tiên hai Ngoại trưởng Nga và Mỹ đã tham dự Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS) với tư cách là khách mời đặc biệt của Hội nghị và mở đường cho việc Mỹ và Nga trở thành thành viên chính thức của EAS vào năm 2011. Tại các cuộc họp cấp cao nói trên, ngoài các vấn vấn đề xây dựng Cộng đồng ASEAN, thúc đẩy quan hệ toàn diện và sâu sắc giữa ASEAN và các đối tác, bảo vệ hoà bình, an ninh và ổn định trong khu vực, các vị lãnh đạo cấp cao ASEAN và các đối tác cũng đề cập nhiều đến tình hình Biển Đông  và giải quyết hoà bình các tranh chấp tại Biển Đông.

Tuyên bố của Chủ tịch Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 17 đã thể hiện rõ quan điểm của các nước ASEAN và cũng phản ánh mong muốn chung của các nước tại các hội nghị ASEAN về vấn đề Biển Đông, trong đó nêu lên một số điểm rất quan trọng :

- Khẳng định cam kết chung thúc đẩy hoà bình và ổn định trong khu vực thông qua đối thoại, hợp tác và giải quyết hoà bình các tranh chấp phù hợp với các nguyên tắc đã được thừa nhận rộng rãi của luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước của Liên hợp quốc về luật biển năm 1982 và các luật hàng hải quốc tế liên quan khác.

- Khẳng định tầm quan trọng của Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) được ký kết giữa ASEAN và Trung Quốc năm 2002.

- Nhấn mạnh cần tăng cường những nỗ lực bảo đảm thực hiện có hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên liên quan tại Biển Đông (DOC) tiến tới hoàn tất bộ quy tắc ứng xử khu vực ở Biển Đông (COC). Trên tinh thần đó, khuyến khích tiếp tục tham vấn giữa ASEAN và Trung Quốc, trong đó có việc sớm triệu tập lại Cuộc họp Các quan chức cao cấp ASEAN - Trung Quốc về DOC.

Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 17, các hội nghị cấp cao liên quan và các cuộc họp khác của ASEAN được tổ chức trong năm 2010 đã gửi đi những thông điệp hoà bình hết sức quan trọng liên quan đến Biển Đông, đó là :

- Thứ nhất, các nước ASEAN và các nước ngoài khu vực đều mong muốn duy trì và củng cố hoà bình, an ninh và ổn định trong khu vực; không muốn ai làm phức tạp tình hình. Nước nào cũng muốn có hoà bình, ổn định để phục vụ cho mục tiêu hợp tác và phát triển. Trong bối cảnh đó, những hoạt động gây hấn, bành trướng tại Biển Đông và những yêu sách chủ quyền vô lý tại khu vực biển này rõ ràng là không được hoan nghênh. Như tân Tổng thống Philippines Benigno Aquino III lên tiếng khẳng định trước thềm Hội nghị cấp cao ASEAN - Mỹ tại New York : Philippines sẽ cùng các nước thành viên ASEAN phản đối bất kỳ hành động tuyên bố chủ quyền nào trên biển Đông do Trung  Quốc đưa ra. “Hy vọng chúng tôi không phải gọi đây là biển Nam Trung Hoa (Biển Đông) vì đó không phải là vùng biển của riêng họ” -  Reuters dẫn lời ông  Aquino III nhấn mạnh.

- Thứ hai, các nước trong và ngoài khu vực liên quan đều tỏ rõ quyết tâm thúc đẩy việc định hình cấu trúc an ninh mới trong khu vực để bảo đảm hoà bình, ổn định trong khu vực thông qua việc nâng cấp quy mô và vai trò của Tổ chức ASEAN, Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng mở rộng (ADMM+), Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS), và các diễn đàn an ninh khu vực khác, trong đó ASEAN đóng vai trò trung tâm.

Để góp phần cho quá trình này, các nước ASEAN tăng cường quan hệ với các đối tác quan trọng của mình, đặc biệt là các nước lớn như Mỹ, Nga, Nhật Bản, Ấn Độ trong một nỗ lực thúc đẩy hoà bình, ổn định và phát triển trong khu vực.

Những nước lớn cũng sẵn sàng tham gia quá trình hoà bình này. Phát biểu với các sinh viên tại trường Đại học Quốc gia Hà Nội nhân dịp dự Hội nghị ADMM+, Bộ trưởng Robert Gates đã chuyển một thông điệp trấn an Đông Nam châu Á : “Tôi nghĩ toàn thể châu Á có thể tin tưởng rằng Hoa Kỳ có ý định tiếp tục cam kết ở châu Á và đã từng làm như thế từ mấy chục năm truớc, và chúng tôi có ý định đóng một vai trò tích cực, không những về các vấn đề chính trị và kinh tế, mà cả trong các vấn đề quốc phòng và an ninh nữa.”

- Thứ ba, các vấn đề và tranh chấp trên Biển Đông phải được giải quyết và xử lý phù hợp với các nguyên tắc và quy định của luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước của Liên hợp quốc về luật biển 1982 và các luật hàng hải quốc tế liên quan khác.

Theo tinh thần này thì yêu sách đường lưỡi bò của Trung Quốc, một yêu sách chủ quyền vô lý và chẳng dựa trên một chuẩn mực nào của luật biển quốc tế, trong đó có Công ước luật biển 1982 của Liên hợp quốc, không thể được chấp nhận. Việc một nước lấy một vài đảo đá nhỏ không có điều kiện cho cư dân sinh sống và không có đời sống kinh tế riêng làm cơ sở để xác lập những vùng biển phụ cận rộng vài triệu km 2 trên Biển Đông trùm lên vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của các nước khác là trái với quy định của điều 121 của Công ước luật biển 1982 của Liên hợp quốc ...

- Thứ tư, ASEAN sẵn sàng hợp thành một khối để chống cường quyền và bành trướng ở Biển Đông. Một ngày trước cuộc gặp giữa lãnh đạo các nước ASEAN và Tổng thống Mỹ Barack Obama, Tổng thống Philippines, ông Benigno Aquino III,  tuyên bố ASEAN sẽ hợp thành một khối nếu Trung Quốc sử dụng sức mạnh trong tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông. Bên lề cuộc họp Đại hội đồng Liên hợp quốc tại New York, Tổng thống Philippines nhấn mạnh : "Nếu điều đó xảy ra thì tôi nghĩ ASEAN đã cho thấy chúng tôi sẽ đoàn kết thành một khối". Tuyên bố của Tổng thống Philippines, về cơ bản, phản ánh ý chí và quyết tâm chung của các nước ASEAN khác.

- Thứ năm, trong khi chờ đợi có được một giải pháp cơ bản và lâu dài cho các tranh chấp ở Biển Đông, các bên liên quan cần tôn trọng và thực hiện có hiệu quả Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông được ký kết giữa ASEAN và Trung Quốc năm 2002. Theo Tuyên bố này, các bên ở Biển Đông cam kết thúc đẩy môi trường hoà bình, hữu nghị và hoà hợp tại Biển Đông; xây dựng lòng tin trên cơ sở bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau; giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hoà bình, không sử dụng vũ lực hay đe doạ sử dụng vũ lực; kiềm chế không tiến hành các hoạt động làm phức tạp hoặc gia tăng các tranh chấp.

- Thứ sáu, các nước ASEAN và Trung Quốc cần tiến tới xây dựng bộ quy tắc ứng xử tại khu vực Biển Đông. Đây là mong muốn chung của các nước trong và ngoài khu vực, coi đó là một biện pháp cần thiết để bảo đảm hoà bình và an ninh trong khu vực. Mỹ là một trong các nước lớn ủng hộ biện pháp này. Theo lời ông Đại sứ Mỹ tại Philippines, Harry Thomas, trả lời phỏng vấn AP ngày 4 tháng 10 vừa qua thì 10 nước thành viên ASEAN nên cùng Trung Quốc ngồi xuống thảo luận một nguyên tắc ứng xử khả thi và mang tính ràng buộc pháp lý. Ông này còn nói : Mỹ sẵn sàng giúp soạn thảo nguyên tắc ứng xử có tính ràng buộc về mặt pháp lý để chấm dứt tranh chấp giữa các nước ASEAN với Trung Quốc đang đe dọa sự ổn định của khu vực.

Các thông điệp hoà bình nói trên cũng được nhắc lại trong Hội nghị Cấp cao ASEAN - Trung Quốc lần thứ 13 tại Hà Nội ngày 29 tháng 10 năm 2010 vừa qua. Tuyên bố chung của Hội nghị đã ghi nhận gần như toàn bộ các nội dung trên như : nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường đối thoại và hợp tác vì hoà bình, ổn định và phát triển ở khu vực; cam kết tuân thủ và thực hiện hiệu quả Tuyên bố về cách ứng xử của các bên liên quan ở Biển Đông, thúc đẩy hợp tác tiến tới thông qua Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông; cam kết giải quyết hoà bình các tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước luật biển của Liên hợp quốc; cũng như đẩy mạnh hợp tác xử lý các vấn đề cùng quan tâm, nhất là các thách thức an ninh phi truyền thống mà khu vực đang phải đối mặt.

Twitter